मंदिरामध्ये कोणत्या दिशेने प्रवेश केला पाहिजे?

श्रेणी: Samhitas | लेखक : The Hindu Today | दिनांक : 25 February 2020 02:35

खरेतर मंदिरात प्रवेश करण्यासाठी दरवाजा निश्चित केलेला असतो. जवळपास प्रत्येक मंदिराचे प्रशासन भक्तांनी कोणत्या दाराने आत यावे व कोणत्या दाराने बाहेर जावे हे निश्चित करत असते. परंतु आपले वेद आणि शास्त्र या बद्दल काय म्हणतात हे जाणून घेणे देखील मनोरंजक ठरेल.

असे मानले जाते की मंदिरात नेहमी डाव्या बाजूने प्रवेश करावा. मंदिराची प्रदक्षिणा देखील डाव्या बाजूने केली जाते. मंदिर परिसरात ज्या बाजूला वटवृक्ष असेल त्या बाजूने देखील प्रवेश केला जाऊ शकतो. तथापि, वटवृक्ष किंवा पिंपळाची झाडे आता अगदी जुन्या मंदिरातच दिसतात. सध्या मंदिराचा परिसर इतका मोठा नसतो की तेथे वडाची झाडे मिळतील. परंतु प्राचीन मंदिरांच्या बाबतीत ही बाब खरी ठरते.

जर आपण झाडासमोर उभे असाल तर डाव्या बाजूने मंदिरात प्रवेश केला पाहिजे, जी बहुधा मंदिराची दक्षिण दिशा असते. मंदिरातून बाहेर येण्यासाठी उजवीकडील बाजू वापरली पाहिजे जी सहसा मंदिराची उत्तर दिशा असते.

मंदिराची प्रदक्षिणा म्हणजेच परिक्रमा डावीकडून उजवीकडे म्हणजेच घड्याळाच्या दिशेने केली जाते, ज्याला देवकार्य मानले जाते. हिंदू धर्मात पूजा झाल्यानंतर मंदिराची परिक्रमा केली जाते. परिक्रमेमध्ये, भक्त देवतेच्या गर्भगृहाच्या म्हणजेच मंदिराच्या भोवती फिरतात. परिक्रमा ही हिंदू धर्मातील उपासना करण्याची सामान्य पद्धत किंवा प्रक्रिया आहे. यामध्ये काळाचे नियमही आहेत. प्रदक्षिणेच्या ह्या मार्गास प्रदक्षिणा पथ देखील म्हणतात.

प्रदक्षिणा डाव्या बाजूने म्हणजेच दक्षिणेकडील दिशेने केली जाते, जी प्रामाणिकपणा, साधेपणा, न्यायपूर्णता, आज्ञाधारकपणा, नम्रता आणि शुभ कार्ये यांचे प्रतिक आहे. 

जर आपण विचार केला तर आपल्याला असे आढळून येईल की अशा प्रकारे डावीकडून उजवीकडे प्रदक्षिणा करणे हे हिंदू धर्मातील शुभकार्याचे प्रतीक आहे. लग्नाच्या वेळी वधू आणि वर अग्नीभोवती उजवीकडून डावीकडे फिरतात. आरती करताना देखील दिवा डावीकडून उजवीकडे फिरविला जातो. 

पितृकार्यात अप्रदक्षिणा डाव्याबाजूने उजव्याबाजूला केली जाते म्हणजेच पूर्वजांच्या पूजेमध्ये केली जाते.